ateizmin özeti ne demek?

Aşağıda, ateizme genel bir bakış ve yüzeysel bir rehber bulacaksınız:

Ateizm, tanrıların varlığına yönelik inançların reddidir.¹ Dar bir anlamıyla ateizm, hiçbir tanrının var olmadığını düşünme durumudur.²³ En kapsayıcı haliyle ateizm, herhangi bir tanrının var olduğuna yönelik inancın noksanlığıdır.⁴ Ateizm, teizm ile tezat oluşturur.⁵ Teizm, en geniş tanımıyla, en az bir adet tanrının var olduğuna yönelik inançtır.⁶⁷

Ateizm, ne türbir şeydir?

Ateizm, aşağıdakilerin hepsiyle tarif edilebilir:

• bir felsefe –
• bir inanç –
• bir tavır – belirli bir tartışmada veya bir konuda bir tutum takınma hâli

Ateizm türleri

• Pozitif ateizm – hiçbir tanrının olmadığını ileri süren ateizm türüdür.⁸ "Güçlü ateizm" olarak da bilinir.
  • Açık ateizm – "Bilinçli bir reddiyeden ötürü teistik inançların noksanlığı".⁹
• Negatif ateizm – Pozitif ateizm haricindeki her türlü non-teizm türüne verilen isimdir. Bu tür ateizmde kişi herhangi bir tanrının var olduğuna inanmaz; ancak bir tanrının var olmadığı konusunda ısrarcı davranmaz. "Zayıf ateizm" olarak da bilinir.
  • Örtülü ateizm – "Bilinçli bir reddiyede bulunmaksızın teistik inançların noksanlığı".
    • Agnostik ateizm – Hem ateizmi, hem de agnostisizmi kapsayan bir felsefî tutum. Agnostik ateistler, ateisttirler, çünkü herhangi bir tanrının varlığına inanmazlar. Agnostiktirler, çünkü tanrının varlığı onlara göre ya prensip gereği bilinemezdir ya da bunu ispatlayan herhangi bir gerçek henüz bulunmamaktadır.

Ateist argümanları

• Tanrı'nın varlığına karşı argümanlar  –
  • Özgür irade argümanı – Her şeyi bilen olma ile özgür iradenin uyumsuz olduğunu ve bu iki özelliğin ikisini birden içeren tanrı algısının içsel olarak çelişkili olduğunu ileri sürer.¹⁰¹¹¹² Aynı zamanda "özgür irade çelişkisi" veya "teolojik kadercilik" olarak da bilinir.
  • Tutarsız vahiy argümanı – Tanrı'nın var olma ihtimalinin düşük olduğunu, çünkü birçok teologun ve inançlı dindarın birbiriyle çelişen ve birbirini dışlayan vahiylerden söz ettiğini ileri sürer. Bu argüman, vahyi bizzat deneyimlememiş herkesin yalnızca ve yalnızca bu alanda otorite kabul edilen kişilerin iddialarına dayalı olarak kabul etmesi gerektiğini ve ölümlü birinin bu çelişkili iddiaları incelemesinin imkânsız olduğunu, dolayısıyla Tanrı'nın varlığını kabul etmek konusunda bir yargıya varmaktan uzak durmamız gerektiğini belirtir. "Yanlış Cehennemden Korunma Problemi" olarak da bilinir. 
  • İnançsızlık argümanı – Eğer Tanrı var olsaydı (ve insanlığın bu varlıktan haberdar olmasını isteseydi), mantıklı ve makul olan her bireyin kendisine inanabileceği bir durum yaratırdı; ancak, mantıklı ve makul inançsızlar olduğuna göre, Tanrı'nın var olma ihtimali azalmaktadır. Bu argüman, "var olan dünya" ile "eğer ki Tanrı var olsaydı ve kendi isteklerine göre bir dünya yaratsaydı var olacak dünya" arasındaki tutarsızlığa dikkat çekmektedir.
  • Zayıf tasarım argümanı - Her şeye gücü yeten, her şeyi bilen, mutlak iyilik sahibi olan yaratıcı bir Tanrı'nın en uyumlu tasarımları yaratması beklenir. Organizmalarda optimum-altı özellikler bulunduğu bilinmektedir. Dolayısıyla tanrı ya bu organizmaları yaratmamıştır ya da her şeye gücü yeten, her şeyi bilen, mutlak iyilik sahibi bir tanrı değildir. Buna "disteleolojik argüman" da denmektedir.
  • Tutarsız nitelik argümanı – Kötülüğün var olmasının, her şeye gücü yeten ve kusursuz iyilik sahibi bir tanrı fikriyle uyumsuz olduğuna dayalı argümandır. "İyi" bir tanrı, bazı olası dünyalar dahilinde uyumsuzdur; dolayısıyla "iyi" olma niteliğini yitirmeksizin bu dünyaları yaratması mümkün değildir. "İyi" bir tanrı, sadece "iyi" dünyalar yaratabilir.
  • Mutlak kudret çelişkisi – Eğer ki bir varlık istediği herhangi bir şeyi yaratabiliyorsa, yaratamayacağı bir şeyi de yaratabilmelidir; dolayısıyla bu varlık istediği her şeyi yaratamaz. Yine de, diğer taraftan, eğer ki bu varlık yaratamayacağı bir şeyi yaratamıyorsa, bu durumda yaratabileceği şeylerin bir sınırı var demektir.
  • Kötülük problemi – Eğer ki tanrı mutlak kudret, mutlak iyilik, mutlak bilgi sahibiyse, kötülüğün nasıl var olabileceğini açıklama sorununa dayanan bir argümandır.¹³¹⁴ Bazı filozoflar, bu tip bir tanrı ile kötülüğün mantıklı bir şekilde bir arada bulunamayacağını veya bulunma ihtimalinin çok düşük olduğunu belirtmektedirler.
  • Öğrenilmemişin kaderi – Belli bir teoloji ve doktrine tabi kalmamış, dolayısıyla onu kabul etme fırsatını elde edememiş insanların nihai kaderinin ne olacağına yönelik kıyametbilimsel (eskatolojik) bir argümandır. Dinî gereksinimlerin neler olduğunu vahiy yoluyla hiçbir zaman duymamış kişilerin, bu gereksinimleri sağlayamadıkları için cezalandırılıp cezalandırılmayacağına yönelik olarak geliştirilmiştir.
  • Cehennem problemi – Özellikle cehennemden bahseden dinlerin çizdiği cehennem portresinin yarattığı korkutucu ve acımasız algının neden olduğu etik probleme dayalı argümandır. Bu tip bir cehennemin, adil, ahlaklı ve mutlak iyilik sahibi bir tanrı fikriyle çeliştiği ileri sürülmektedir.¹⁵
• Ateist bahsi – Kabaca şöyle tarif edilebilir: "Bir tanrıya inansanız da, inanmasanız da, yaşadığınız yaşamı, sırf siz içerisinde bulunduğunuz için daha iyi bir yer haline getirmeye çalışmalısınız (sırf "iyilik uğruna iyi olmalısınız"). Eğer ki tanrı yoksa, hiçbir şey kaybetmezsiniz ve geride bıraktıklarınız ile hatırlanırsınız. Eğer ki mutlak iyilik sahibi bir tanrı varsa, sizi iyi taraflarınıza göre yargılayacaktır; sırf ona inanıp inanmadığınıza göre değil."¹⁶
• Russell'ın çaydanlığı – İlk olarak Bertrand Russell (1872-1970) tarafından ileri sürülmüş bir analojidir. Bu benzetime göre, felsefi ispat yükü bilimsel olarak yanlışlanamayan iddiaları ileri sürenlerin omuzlarındadır; o iddialara inanmayanların omuzlarında değildir. Bu, özellikle dinler konusunda geçerlidir. Russell, eğer ki Güneş etrafında, Dünya ile Mars arasında dönen bir çaydanlık varsa, bu çaydanlığın varlığına dair şüphe duyanların çaydanlığın var olmadığını ispatlamasını beklemenin mantık dışı olacağını yazmaktadır. Çaydanlığın varlığını ispatlamak, onun var olduğunu iddia edenlerin sorumluluğudur. Kimi zaman buna "gökbilimsel çaydanlık" ya da "kozmik çaydanlık" da denir.
• Teolojik bilişdışılık – Bu argüman, dindarlar tarafından kullanılan dilin, özellikle de "tanrı" gibi sözcüklerin bilişsel/algısal olarak anamsız olduğunu ileri sürer. Teolojik bilişdışıcılar, tanrı sözcüğünün (veya benzer şekilde, tartışılabilir olan herhangi bir diğer metafiziksel sözcüğün) tutarlı bir tanımının yapılmasını beklemektedirler. Bu tanım yapılmadıkça, tanrının varlığına dair argümanların geçersiz olduğunu iddia etmektedirler.
• Nihai Boeing 747 ilk sözü – Tasarım argümanına karşı Richard Dawkins tarafından geliştirilen karşı argümandır. Bu argümanın temel tezlerinden birisi, doğaüstü abiyogeneze kıyasla, doğal seçilim yoluyla olan evrimin daha az sayıda hipotetik süreci varsaydığını, dolayısıyla Occam'ın Usturası'na göre Tanrı hipotezinden daha iyi bir hipotez olduğu yönündedir.

Ateizmin tarihi

• Ateizmin tarihi
  • Yeni Ateizm
  • Devlet ateizmi

Genel ateizm kavramları

• Antiteizm
• Ateizm ve din
• Ateizm eleştirisi
• Ateizm demografisi
• Ateistlere karşı ayrımcılık

İlgili pozisyonlar

• Agnostisizm
  • Agnostik teizm
  • Agnostik ateizm
  • İgnostisizm
  • Apateizm
  • Zayıf agnostisizm
  • Güçlü agnostisizm
  • Agnostikler listesi
• Anti-rahipçilik
• Antidin
• Din eleştirisi
• Özgür düşünce
• Dinlerden Özgürlük Vakfı
• Dinsizlik
• Natüralizm
  • Hümanist natüralizm
  • Metafizik doğacılık
  • Metodolojik natüralizm
  • Dini doğacılık
• Parodi din
• Post-teizm
• Sekülerizm
  • Sekülerite
  • Seküler hümanizm
  • Seküler kuruluşlar

Ateist organizasyonlar

Ateist organizasyonlar listesi

Ateist yayınlar

• Dinsizlik Ansiklopedisi
• Dinsizliğin Yeni Ansiklopedisi

Etkili ateistler

• Meloslu Diagoras (M.Ö. 5. yüzyıl)
• Ateist Theodorus (M.Ö. yaklaşık 340 – yaklaşık 250)
• İbnü'r Râvendî (827 – 911)
• Baron d'Holbach (1723 – 1789)
• Bertrand Russell (1872 – 1970)
• Christopher Hitchens (13 Nisan 1949 – 15 Aralık 2011)
• Daniel Dennett
• Richard Dawkins
• Sam Harris
• Lawrence Krauss
• Michael Shermer
• Matt Dillahunty
• Goparaju Ramachandra Rao (15 Kasım 1902 – 26 Temmuz 1975)
• Periyar E. V. Ramasamy (17 Eylül 1879 – 24 Aralık 1973)

Kaynakça

Orijinal kaynak: ateizmin özeti. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩

4. [//en.wikipedia.org/wiki/Religioustolerance.org Religioustolerance.org]'s short article on Definitions of the term "Atheism" suggests that there is no consensus on the definition of the term. ↩

5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩

10. See the various [//en.wikipedia.org/wiki/Omniscience#Controversies controversies] on God's Omniscience, and in particular on the critical notion of Foreknowledge ↩

11. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Foreknowledge and Free Will ↩

12. Internet Encyclopedia of Philosophy, Foreknowledge and Free Will ↩

13. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, "The Problem of Evil ", Michael Tooley ↩

14. The Internet Encyclopedia of Philosophy, "The Evidential Problem of Evil ", Nick Trakakis ↩

15. ↩
16. ↩

Kategoriler